Поминаа речини 10 месеци од последните парламентарни избори, кои на власт го вратија ВМРО ДПМНЕ кое во минатото протурка голем број на антиработнички мерки. Во албанскиот табор политички партии, после 22 години се почувствува промена со тоа што „падна“ ДУИ, а на политичката сцена се појавија нови, и оттаму, делумно, не толку компромитирани политичари. После 10 месеци од промената на власта, има новини кои се однесуваат на синдикалната борба и граѓанскиот активизам. Во овој став, одделно ќе ја разгледаме актуелната политичко економска состојба во Македонија, но и одговорот на таа состојба од страна на синдикатите и некои протестни и граѓански иницијативи.
1. Политичкo економска состојба
Како што вообичаено за време на предизборна кампања која започнува многу порано од законски предвидениот период, така и сега, после 10 месеци од последните парламентарни избори, во јавниот дискурс преовладуваат повторно етно-националните теми, справување со криминалот и корупцијата, реформи во правосудството… Севкупно, преовладуваат теми од „високо национално и државно значење“ кои одлично служат за оттргнување на фокусот на вниманието од социјалните теми кои секојдневно ги засегаат работниците.
Извршна власт: Во време на високи цени на производите и услугите, со кои покачувањето на платите заостана во „трката со инфлацијата“, конзервативната Влада предизборно „прогресивно“ делува со две мерки за ублажување на сиромаштијата. Имено, ограничени се маржите од 5 до 15 отсто за 100 групи производи и замрзнати се цените за 8 основни производи. Од Владата сепак признаваат дека се работи за компромисни мерки, договорени со прифаќање на дел од предлозите кои ги дале трговците и дистрибутерите за време на нивните преговори со Владата. Истовремено, Владата нема абер за изрекување глоби согласно Законот за забрана на нефер трговски практики во синџирот на снабдување со земјоделски и прехранбени производи. Значи, пазрните инспектори пишуваат опомени, но и една година од влегувањето во сила на овој Закон, не е изречена ниту една глоба на дистрибутер или трговец.
Само од овој пример се согледува фокусот на владејачката коалиција, а тоа се локалните избори кои ќе се одржат во октомври оваа година. Оттаму, сакајќи да го повторат успехот од парламентарните избори преку освојување пропорционално ист број градоначалнички и советнички места, Владата претставниците на трудот и капиталот ги гледа само како гласачи во овој транзитен период на зацврстување на централната и локалната власт во свои раце. Затоа, сведоци сме на т.н „социјалдемократски мерки“ на извршната власт која се чуствува повикана да биде конзервативна и поблиска до интересите на капиталот, но се наоѓа пред електорален притисок да не ги разочара мнозинството гласачи – работниците.
Судска власт: Сепак, пред електорален притисок не се наоѓа судската власт. Едноставно, владејачката класа е капиталистичка и не ја интересира т.н поделба на власта. Со новиот Данок на солидарност беше предвидено да се финансираат социјални трансфери и антикризни мерки за ублажување на сиромаштијата. Но, Уставниот суд, кој заборава дека го штити Уставот кој во својот прв член прокламирал дека Македонија е социјална држава, го поништи Законот за данок на солидарност според кој обврзник на еднократниот данок беа најпрофитабилните компании кои во претходната година оствариле приход поголем од 10 милиони евра. Имајќи предвид дека компаниите сега ќе бараат начини за поврат на уплатениот данок од десетици милиони евра, повеќе од јасно е дека судската власт не е независна, ниту неутрална. Имено, по примерот на законодавната и извршната власт, во овој систем и судската власт ги штити само и само интересите на капиталот.
Законодавна власт: Конечно, буржоаскиот парламентаризам и реформизмот уште еднаш покажа дека не само што не можат да ги подобрат состојбите, туку истите ги туркаат работниците во уште поголема безизлезност, затоа што тие ниту се суштински претставувани во парламентот, ниту мерките што се преземаат имаат било каков долгорочен ефект. Имено, парламентарната опозиција, свесна за падот на работничкиот стандард, повикана е предизборно да го облече работничкото палто како би се спротиставила на популизмот на власта. Но никако да состави барем еден издржан законски предлог за подобрување на работничикот животен стандард. Парламентарната опозиција од една страна со месеци се занимава со патните трошоци на пратениците и овој „домаќинлук“ сака да им го продаде на работниците како некаква социјална мерка од која би имале корист. Од друга страна пак, предлага намалување на даноци со цел намалување на цените, класична десничарска мерка насочена против државниот буџет, класично либертаријанство што се стреми да ја ослаби социјалната држава што и онака се држи на стаклени нозе.
2. Синдикална борба
Синдикатите се разединети како никогаш досега, иако во изминатите неколку години бевме сведоци на повремено синдикално обединување меѓу трите синдикални конфедерации на теми како: почитување на колективните договори, зголемување на минималната плата и воопшто за подигнување на животниот стандард на работниците. И наместо да се свртат внатре кон себе си, да работат на класно освестување и обединување на своето членство под знамето на синдикализмот, надвор од чадорот на политичките партии, наместо да работат на подигнување на борбениот дух за водење не само протести, туку и ефективни повеќенеделни штрајкови на обединети работници, синдикатите повторно се разединија.
Конкретно, овој пат судирот меѓу трите синдикални конфедерации настана околу барањата за зголемување на минималната плата, каде две од три конфедерации не го поддржа овој предлог.
Минимална плата: Минималната плата во Македонија изнесува 22.567 денари (367 евра). Што значи ако двајца возрасни во семејството земаат минимална плата, тие можат да купат само две третини од основните производи предвидени со синдикалната кошница. Од друга страна пак, Стопанската комора на северозападна Македонија предложи минималната плата да порасне на 31.500 денари (500 евра), но придонесите за вработените да останат исти, на ниво на сегашната минимална плата. На ова синдикатите одговорија, дека придонесите може да ги субвенционира државата. Овој предлог за покачување на минималната плата, без покачување на придонесите, директно задира во здравствениот систем и пензискиот фонд, кои и така се наоѓаат пред колапс. Додека пак предлогот на синдикатите, за субвенционирање на придонесите од страна на државата, го покажува нивниот беспотребно питом став кон приватниот сектор – дека државата треба да ја надохнади нивната „штета“ која би настанала со зголемувањето на минималната плата.
Кој ја крои синдикалната политика: Иако синдикалните конфедерации и сојузи се разликуваат помеѓу себе, како по нивните барања така и по нивното дејствување, сепак во суштина целото синдикално движење е заглавено во длабок реформизам и опортунизам. Тоа се должи најмногу на фактот што во синдикалните организации преовладува бирократијата која недоволно комуницира со базата. Поради тоа темите на фокус се оние што ги креира граѓанското новинарство и партиските седишта, а не горливите потреби на синдикалното членство. Од друга страна, членството сеуште не го гледа синдикатот како своја армија со која може да ја парализира економијата од која профитираат капиталистите и партиските лидери. На тој начин синдикалното организирање во Македонија останува лишено од политичката моќ кога се во прашање преговорите со капиталистичката држава и капиталистите здружени во стопански комори.
За жал, синдикалното движење е заглавено во длабок реформизам. Отсуството на класната свест и борбеност кај синдикално организираните работници – значи отсуство на било каков притисок оддолу кој треба да ги размрда синдикалните раководства да излезат од закоравениот шаблон на барање номинално повисоки плати за сметка на реалното обезвреднување на трудот.
Затоа, време е самите работници да почнат да ја кројат синдикалната политика!
3. Граѓански иницијативи/протести
Бојкот на супермаркетите: Бранот граѓански бојкот против високите цени кој се шири во регионот – доби одзив и во Македонија, во форма на граѓански отпор против високите цени на храната и другите секојдневни продукти во супермаркетите. За разлика од некои држави во регионот каде овој бојкот ги опфаќа и угостителските објекти, во Македонија засега се одвива само бојкот на супермаркетите, и тоа еден ден од неделата, најчесто во петок.
Како и да е, секој обид за организирање на луѓето во насока на подобрување на животниот стандард е важен, но мора преку анализа да се дојде до вистинските причинители на оваа состојба, односно пазарната економија. Бојкотот и да довел до намален профит за капиталистите, тоа било од лимитиран времен карактер (од неколку дена). Профитерскиот карван си врви додека оној мал процент од населението кој се одзва на бојкотот се чуствува како да ја исполнило својата „граѓанска должност“.
Но, производствените односи остануваат исти, начинот на производство, трговијата и распределбата на добивката остануваат исти. Затоа, залудна е борбата за намалување на цените преку граѓански бојкот. Тој нема да донесе позитивни ефекти ниту на долг, ниту на краток рок. Единствена борба која вреди да се води на долг рок е воведување планско производство насочено кон задоволување на потребите на населението, додека на краток рок тоа е генералниот штрајк како последна опомена за капиталистите и капиталистичката држава. Во оваа смисла, го поздравуваме неотстапувањето на синдикатите од начинот на пресметката на минималната кошница за месечните финансиски потреби на едно четири члено семејство. Но истовремено, ги критикуваме синдикатите што не ја поврзуваат борбата за намалување на цените со штрајкот како најсилна синдикална алатка што им стои на располагање.
Протестна иницијатива „Кој е следен?“ Трагичната несреќа каде животот го загуби млада девојка, предизвика гнев кај народот кој се претвори во револт кој се излеа на улиците. Првата причина што доведе до протести беше тоа што во кратки временски интервали се случуваат несреќи со трагичен крај кои можеа да се избегнат. Втората и најбитна причина што доведе протестите да прераснат во ново протестно движење е фактот што се утврди дека системот со своите пропусти е поттикнувач на вакви случувања. Континуираното толерирање на сторителот од страна на судските органи, повторно вниманието го насочи кон судството.
Историските процеси имаат тенденција да се повторуваат, поради што исклучително е битно да се направи материјалистичка анализа дали навистина околностите се исти. Смртта на млад човек во 2011 година поради полициска бруталност на партиски митинг и сознанието за поставување судии од тефтерче во 2015 година, создаваат дежаву кога јавноста е потресена од истата комбинација – смрт на млад човек и зависно од надворешни влијанија т.н „сваровски“ судство. Но, ако е ова првата помисла, тогаш втората е, како да го наречеме правосудсниот систем во изминатите седум години, кој не успеа да ги изведе пред лицето на правдата директните и индиректни виновници за смртта на неколку групи луѓе, меѓу кои предничи пожарот во модуларната болница во Тетово?
Оттаму, секакви политичко-партиски агенди се инволвирани врз случајот врз кого се експлоатира вечната и никогаш разрешена тема за корупцијата. Имено, власта ја користи смртта на младата девојка за да го распушти Судскиот совет, односно „да се удри во чело“ судството од изминатите седум години за да се инсталира свое судство. Додека опозицијата се труди да ги раздвижи своите активистички редови, но и да ги придобие младите без политичики опит – преку граѓански протест за „безбеден град“, за порано од очекуваното да се инсталира на власт повторно. Но по се изледа, ни едните ни другите ќе успеат во својата намера.
Системот е проблемот, но може ли да се реформира? Факт е дека системот функционира половично. Факт е дека функционира добро за богатите, а лошо за сиромашните. Ова функционирање има свое име – класно општество, кое секојдневно се манифестира пред нашите очи во форма на периферен капитализам.
Секоја критика на системот која не ја таргетира нејзината економска поставеност е површна и секое движење кое нема за цел коренита економска промена на системот, е осудено на бавно замирање без епилог. Ова не е никакво предвидување, до овој заклучок не доведува нашата блиска активистичка/граѓанска историја, која лишена од класниот интерес на работниот народ, се задоволи само со пад на едната партиска гарнитура , но не и на капиталистите кои управуваат со политичките партии.
Либералните барања за реформирање на системот се залудни. Не може да се реформира судството, не може да се реформира обвинителството, не може да се реформира полицијата. Тие се обични алатки во рацете на владејачката класа. Обидите за противсистемско обединување клучно е да почиваат врз класниот интерес на работниците.
Kanë kaluar pothuajse 10 muaj nga zgjedhjet e fundit parlamentare, me të cilat u kthye në pushtet VMRO DPMNE, e cila në të kaluarën shtyu një numër të madh masash antipunëtore. Në kampin e partive politike shqiptare, pas 22 vitesh u ndje një ndryshim me “rënien” e BDI-së dhe në skenën politike dolën politikanë të rinj, pra pjesërisht, më pak të kompromentuar. Pas 10 muajsh nga ndërrimi i qeverisë, ka risi të cilat kanë të bëjnë me luftën sindikale dhe aktivizmin qytetar. Në këtë qëndrim, veçmas do të shqyrtojmë situatën aktuale politike dhe ekonomike në Maqedoni, por dhe reagimin ndaj asaj situate nga sindikatat dhe disa nisma protestuese dhe qytetare.
1. Situata politike dhe ekonomike
Si zakonisht gjatë një fushate elektorale që fillon shumë më herët se periudha e përcaktuar me ligj, edhe tani, pas 10 muajsh nga zgjedhjet e fundit parlamentare, temat etno-kombëtare, lufta kundër krimit dhe korrupsionit, reformat në gjyqësor, po dominojnë sërish në diskursin publik… Në përgjithësi, mbizotërojnë tema me “rëndësi të lartë kombëtare dhe shtetërore” të cilat në mënyrë të shkëlqyeshme shërbejnë për heqjen e fokusit të vëmendjes nga temat sociale të cilat për çdo ditë i ndikojnë punëtorët.
Pushteti Ekzekutiv: Në kohën e çmimeve të larta të produkteve dhe shërbimeve, me të cilat rritjet e pagave mbetën prapa në “garën me inflacionin”, Qeveria konservative, në prag të zgjedhjeve, në mënyrë “progresive” me dy masa, po vepron për të zbutur varfërinë. Përkatësisht, marzhat janë kufizuar nga 5 në 15 për qind për 100 grupe produktesh, po ashtu janë ngrirë çmimet për 8 produkte bazë. Qeveria, megjithatë, pranon se këto janë masa kompromisi, për të cilat ka pranuar disa nga propozimet e bëra nga shitësit dhe distributorët gjatë negociatave të tyre me Qeverinë. Në të njëjtën kohë, Qeveria nuk ka ndërmend të shqiptojë gjoba në përputhje me Ligjin për ndalimin e praktikave të padrejta tregtare në zinxhirin e furnizimit të produkteve bujqësore dhe ushqimore. Pra, inspektorët e tregut shkruajnë paralajmërime, por edhe një vit pas hyrjes në fuqi të këtij ligji, asnjë distributori apo tregtari nuk i është shqiptuar asnjë gjobë.
Vetëm ky shembull tregon fokusin e koalicionit qeverisës, e që ato janë zgjedhjet lokale që do të mbahen në tetor të këtij viti. Prandaj, duke dashur të përsërisë suksesin e zgjedhjeve parlamentare, duke fituar proporcionalisht një numër të barabartë mandatesh për kryetar komune dhe këshilltarë, përfaqësuesit e punës dhe kapitalit, Qeveria i sheh vetëm si votues në këtë periudhë transite, të konsolidimit të pushtetit qendror dhe lokal në duart e veta. Prandaj, jemi dëshmitarë të të ashtuquajturave “masa social demokratike” të pushtetit ekzekutiv, i cili ndihet i thirrur të jetë konservativ dhe më afër interesave të kapitalit, por përballet me presionin elektoral, për të mos i zhgënjyer shumicën e votuesve – punëtorët.
Pushteti Gjyqësor: Megjithatë, gjyqësori nuk po përballet me presion elektoral. E thënë thjesht, klasa sunduese është kapitaliste dhe nuk është e interesuar për të ashtuquajturën ndarje të pushteteve. Taksa e re e Solidaritetit synonte të financonte transfertat sociale dhe masat kundër krizës për të zbutur varfërinë. Gjegjësisht, Gjykata Kushtetuese, harron se e mbron Kushtetutën, e cila në nenin e saj të parë proklamon se Maqedonia është shtet social, e anuloi Ligjin për tatimin e solidaritetit, sipas të cilit, tatimpaguesit e taksës së njëhershme kanë qenë kompanitë më fitimprurëse që kanë realizuar të ardhura mbi 10 milionë euro në vitin e kaluar. Duke marrë parasysh se tashmë kompanitë do të kërkojnë mënyra për të rikthyer dhjetëra milionë euro tatime, është më se e qartë se pushteti gjyqësor nuk është i pavarur, as edhe neutral. Domethënë, sipas shembullit të pushtetit legjislativ dhe ekzekutiv, në këtë sistem, edhe pushteti gjyqësor i mbron vetëm interesat e kapitalit.
Pushteti legjislativ: Së fundi, parlamentarizmi dhe reformizmi borgjez kanë treguar edhe një herë se jo vetëm që nuk mund të përmirësojnë kushtet, por i shtyjnë punëtorët në një dëshpërim edhe më të madh, sepse as nuk përfaqësohen në mënyrë thelbësore në parlament dhe as masat e marra nuk kanë ndonjë efekt afatgjatë. Përkatësisht, opozita parlamentare e vetëdijshme për rënien e standardeve të punës, është thirrur që në prag të zgjedhjeve të veshë pallton e punëtorëve për të kundërshtuar populizmin e pushtetit. Por ajo nuk ka arritur të hartojë të paktën një propozim ligjor të shëndoshë për të përmirësuar standardet e jetesës së punëtorëve. Opozita parlamentare, nga njëra anë, prej muajsh merret me shpenzimet e udhëtimit të deputetëve dhe kërkon t’ua shesë këtë “domaqinllëk” punëtorëve si një lloj mase sociale nga e cila do të përfitonin. Nga ana tjetër, ajo propozon uljen e tatimeve për të ulur çmimet, një masë klasike e djathtë që synon kundër buxhetit të shtetit, libertarianizëm klasik që kërkon të e dobësojë shtetin social tashmë që qëndron në këmbë të qelqit.
2. Lufta sindikaliste
Sindikatat janë më të ndara se kurrë më parë, edhe pse në vitet e fundit kemi qenë dëshmitarë të bashkimit të herëpashershëm të sindikatave në mesin e tre konfederatave sindikaliste për tema si: respektimi i marrëveshjeve kolektive, rritja e pagës minimale, dhe përgjithësisht ngritja e standardit të jetesës së punëtorëve. Dhe në vend që të ktheheshin nga vetvetja, të punonin për vetëdijesimin klasor, dhe të bashkonin anëtarësinë e tyre nën flamurin e sindikalizmit, jashtë ombrellës së partive politike, në vend që të punonin për ngritjen e shpirtit luftarak për të udhëhequr, jo vetëm protesta, por edhe greva efektive shumë javore të punëtorëve të bashkuar, sindikatat u ndanë përsëri.
Konkretisht, këtë herë konflikti mes tre konfederatave sindikaliste ka lindur për kërkesat për rritje të pagës minimale, ku dy nga tre konfederata nuk e mbështetën këtë propozim.
Paga minimale: Paga minimale në Maqedoni është 22.567 denarë (367 euro). Që do të thotë: nëse dy të rritur në një familje fitojnë pagën minimale, ata mund të blejnë vetëm dy të tretat e produkteve bazë të parashikuara nga shporta e sindikatës. Nga ana tjetër, Oda Ekonomike e Maqedonisë Veriperëndimore ka propozuar që paga minimale të rritet në 31.500 denarë (500 euro), por kontributet e punëtorëve të mbeten të njëjta, në nivelin e pagës minimale aktuale. Për këtë sindikatat u përgjigjën se kontributet mund të subvencionohen nga shteti. Ky propozim për rritjen e pagës minimale, pa rritje të kontributeve, prek drejtpërdrejt sistemin shëndetësor dhe fondin e pensioneve, të cilat tashmë janë në prag të kolapsit. Ndërkohë, propozimi i sindikatave për subvencionimin e kontributeve nga shteti dëshmon qëndrimin e tyre të panevojshëm të but ndaj sektorit privat – që shteti të kompensojë “dëmin” e tyre, që do të lindte nga rritja e pagës minimale.
Kush formon politikën e sindikatave: Megjithëse konfederatat dhe aleancat sindikale ndryshojnë mes tyre, si në kërkesat, ashtu edhe në veprimet e tyre, në thelb e gjithë lëvizja sindikale është e zhytur në reformizëm dhe oportunizëm të thellë. Kjo më së shumti për faktin se organizatat sindikale mbizotërohen nga burokracia që nuk komunikon mjaftueshëm me bazën. Prandaj, temat e fokusit janë ato të krijuara nga gazetaria qytetare dhe selitë e partive, jo nevojat urgjente të anëtarësisë të sindikatave. Nga ana tjetër, anëtarësia ende nuk e sheh sindikatën si ushtrinë e saj, me të cilën mund të paralizojë ekonominë nga e cila përfitojnë kapitalistët dhe liderët e partive. Në këtë mënyrë, organizimi sindikal në Maqedoni mbetet i privuar nga pushteti politik kur bëhet fjalë për negociatat me shtetin kapitalist dhe kapitalistët e bashkuar në oda ekonomike.
Fatkeqësisht, lëvizja sindikale është e zhytur në reformizëm të thellë. Mungesa e vetëdijes klasore dhe shpirtit luftarak mes punëtorëve të organizuar në formë sindikale – do të thotë mungesë e çfarëdo presioni nga poshtë që duhet të shkundë udhëheqësit e sindikatave për të dalë nga modeli i ngurtësuar i kërkesës së pagave nominalisht më të larta në kurriz të zhvlerësimit real të punës.
Prandaj, është koha që vetë punëtorët të fillojnë të formojnë politikën sindikaliste!
3. Nisma qytetare/protesta
Bojkoti i supermarketeve: Vala e bojkotit qytetar kundër çmimeve të larta që po përhapet në rajon – ka marrë përgjigje edhe në Maqedoni, në formë të rezistencës qytetare ndaj çmimeve të larta të ushqimeve dhe produkteve të tjera të përditshme nëpër supermarkete. Për dallim nga disa vende të rajonit ku ky bojkot përfshin edhe objektet hotelierike, në Maqedoni për momentin po bëhet vetëm bojkot i supermarketeve dhe atë një ditë në javë, zakonisht të premten.
Megjithatë, çdo përpjekje për të organizuar njerëzit drejt përmirësimit të standardeve të jetesës është e rëndësishme, por duhet analizuar, për të arritur te shkaqet e vërteta të kësaj situate, pra ekonomia e tregut. Edhe nëse bojkoti çoi në ulje të fitimeve për kapitalistët, ai ishte i një natyre kohore të kufizuar (disa ditë). Karvani përfitues ecën përpara, ndërkohë që përqindja e vogël e popullsisë që iu përgjigj bojkotit ndihet sikur e ka përmbushur “detyrën qytetare”.
Por, marrëdhëniet e prodhimit mbeten të njëjta, mënyra e prodhimit, tregtia dhe shpërndarja e fitimeve mbeten të njëjta. Prandaj, lufta për uljen e çmimeve përmes bojkotit civil është e kotë. Nuk do të sjellë efekte pozitive, as në afat të gjatë dhe as në afat të shkurtër. E vetmja luftë që ia vlen të luftohet në afat të gjatë, është futja e prodhimit të planifikuar që synon plotësimin e nevojave të popullsisë, ndërsa në afat të shkurtër është greva e përgjithshme si një paralajmërim përfundimtar për kapitalistët dhe shtetin kapitalist. Në këtë kuptim mirëpresim mos devijimin e sindikatave nga mënyra e llogaritjes së shportës minimale për nevojat financiare mujore të një familjeje katër anëtarëshe. Por në të njëjtën kohë, ne kritikojmë sindikatat që nuk e lidhin luftën për uljen e çmimeve me grevën, si mjetin më të fortë sindikal që kanë në dispozicion.
Nisma protestuese “Kush është i radhës?” Aksidenti tragjik ku humbi jetën një vajzë e re ngjalli zemërim publik, që u kthye në një revoltë, që u derdh në rrugë. Arsyeja e parë që çoi në protesta ishte se aksidentet me përfundime tragjike që ndodhën në intervale të shkurtra kohore, mund të ishin shmangur. Arsyeja e dytë dhe më e rëndësishme që bëri që protestat të shndërrohen në një lëvizje të re proteste, është fakti se është konstatuar se sistemi, me të metat e tij, është nxitësi i ngjarjeve të tilla. Tolerimi i vazhdueshëm i autorit të krimit nga autoritetet gjyqësore, edhe një herë vëmendjen e përqendroi tek gjyqësori.
Proceset historike tentojnë të përsëriten, prandaj është jashtëzakonisht e rëndësishme të bëhet një analizë materialiste, nëse vallë, rrethanat, janë vërtet të njëjta. Vdekja e një të riu në vitin 2011 për shkak të brutalitetit të policisë në një tubim partie, dhe zbulimi i gjyqtarëve të emëruar nga një defter në vitin 2015, krijojnë një ndjenjë deja vu kur opinioni tronditet nga i njëjti kombinim – vdekja e një të riu dhe një gjyqësor i ashtuquajtur “swarovski” i varur nga ndikimet e jashtme. Por nëse ky është mendimi i parë, atëherë i dyti është, si duhet ta quajmë sistemin e drejtësisë në shtatë vitet e fundit, i cili ka dështuar t’i nxjerrë para drejtësisë, përgjegjësit e drejtpërdrejtë, dhe të tërthortë për vdekjen e disa grupeve të njerëzve, ndër ta edhe zjarrin në spitalin modular në Tetovë?
Prandaj, gjithfarë axhendash politiko-partiake, përfshihen në rastin, në të cilin eksploatohet tema e përjetshme dhe asnjëherë e zgjidhur të korrupsionit. Domethënë, qeveria po e shfrytëzon vdekjen e vajzës së re, për të shpërbërë Këshillin Gjyqësor, pra për të “goditur në ballë” gjyqësorin e shtatë viteve të fundit për të instaluar gjyqësorin e saj. Ndërkohë që opozita po përpiqet të mobilizojë radhët e veta aktiviste, por edhe të fitojë të rinj pa përvojë politike – përmes një proteste civile për një “qytet të sigurt”, për t’u rikthyer në pushtet më shpejt se sa pritej. Por siç duket, asnjëri prej tyre nuk do të ketë sukses në qëllimin e tyre.
Problemi është sistemi, por a mund të reformohet? Fakti është se sistemi po funksionon me gjysmë zemre. Fakti është se funksionon mirë për të pasurit dhe keq për të varfërit. Ky funksionim ka emrin e vet – shoqëri klasore, e cila shfaqet çdo ditë para syve tanë në formën e kapitalizmit periferik.
Çdo kritikë ndaj sistemit që nuk e targeton strukturën e tij ekonomike është sipërfaqësore, dhe çdo lëvizje që nuk synon një ndryshim rrënjësor ekonomik të sistemit, është e dënuar me një vdekje të ngadaltë pa epilog. Ky nuk është një parashikim, në këtë përfundim na çon historia jonë e fundit aktiviste/qytetare, e cila, pa interesin klasor të punëtorëve, u kënaq vetëm me rënien e njërës garniture partiake, por jo edhe të kapitalistëve, që drejtojnë partitë politike.
Kërkesat liberale për të reformuar sistemin janë të kota. Nuk mund të reformohet gjyqësori, nuk mund të reformohet prokuroria, nuk mund të reformohet policia. Ata janë thjesht mjete në duart e klasës sunduese. Përpjekjet për bashkim kundër sistematik, në mënyrë thelbësore duhet të mbështeten në interesin klasor të punëtorëve.